Taner Akçam: Önsöz Yerine: Niyahet….

Wolfgang ve Sigrid Gust tarafından hazırlanan, “Alman Dışişleri Belgelerinde 1915/16 Ermeni Soykırımı” adlı kitap Belge yayınları tarafından yayınlandı. Kitap, Lepsius tarafından 1919 yılında yayınlanmış olan “Deutschland und Armenien 1914-1918” adlı kitabın içerdiği Alman belgelerini kapsamaktadır. Wolfgang ve Sigrid ayrıca çok uzun bir giriş yazarak, belgelerden elde ettikleri bilgileri özetlediler. Kitaptaki belgelerin bir kısmını Armenocide’a koymaktan büyük mutluluk duymaktayız.
Bilindiği gibi, Lepsius tarafından yayınlanan belgeler oldukça sorunludur. Bazı belgeler tahrif edilmiș, bazı belgeler ise tam olarak yayınlanmamıştır. Wolfgang ve Sigrid, uzun ve titiz bir çalıșma sonucu, bu belgelerin orijinallerini bulmuş ve hangi belgelerde, ne tür tahrifat yapıldığını göstermișlerdir. Aslında belgelerin kimin tarafından tahrif edildiği, Lepsius’un bu tahrifatlardan haberdar olup olmadığı ciddi bir tartışma konusudur.
Wolfgan ve Sigrid Gust’un çalışmalarından anladığımız, yapılan tahrifatlarda belli bir sistemin de izlenmiş olduğudur. Buna göre, özellikle Almanları, soykırım nedeniyle sorumlu tutabilecek tüm ifadeler belgelerden çıkartılmıștır. Ayrıca, bazı bölgelerde Ermenilerin silahlandıkları bilgileri de belgelerden yok edilmiș; İttihatçıların işledikleri cinayetlere ilișkin ayrıntılı tasvirler de çıkartılmıştır. Sanki ișlenen cinayetlerin korkunçluğun azaltmak ister gibi bir çaba söz konusudur.
Bu konuda daha ayrıntılı bilgi sahibi olmak isteyenlerin, Wolfgang Gust tarafından yayınlanmış, bu sitede de bulunan Magisches Viereck adlı makalesini okumalarını salık veririz. Ayrıca yine bu sitede, belgelerin Lepsius tarafından tahrif edilmiș halleri ile orijinallerini Almanca ve İngilizce olarak bulmak mümkündür. [Almanca: Revidierte Lepsius Edition; İngilizce: Revised Lepsius Edition]
Kitabın Türkçeye nasıl kazandırıldığı kendi bașına bir konudur. Uzun yıllar, Alman belgelerinin Türkçeye mutlaka kazandırılması gerektiğini düşünüyor ve bunun imkanlarını araştırıyordum. Belgelerin çevirisi, konunun önemi nedeniyle aşırı titiz bir çalışmayı gerektiriyordu. Ayrıca mali olarak oldukça külfetli idi. Hem, konuya az buçuk vakıf uygun bir çevirmen bulmak hem de kaynak yaratmak ciddi bir sorundu.
2005 yılıydı. Erivan’da Zoryan Enstitüsü tarafından düzenlenmiş olduğu Uluslararası bir konferansta idik. Bir akşam, soykırım konusunun Türkiye’de ne kadar bilinip bilinmediğini konuşuyorduk. Ermeni arkadaşlar her zamanki gibi bazı şikayet ve eleştirilerde bulunuyorlardı. Ben de, Türk insanının konu hakkındaki temel eserlerden mahrum olduğu, Batı arşivlerindeki malzemeleri içeren hiç bir temel eserin Türkçeye kazandırılmamış olduğu gibi bildik şeyleri tekrar ediyordum. Örnek olarak da Alman belgelerini verdim. “Wolfgang Gust’un elinde Alman belgeleri hazır bekliyor; Türkçe çevirmen bulmak sorun değil ama işin ciddi bir mali portresi var, kim yapacak bunu?”, deyince Zoryan Enstitüsü başkanı Greg Sarkissian heyecanla yerinden kalktı ve sağa sola telefon etmeye başladı. Biraz sonra bana dönerek, Zoryan Enstitüsü olarak “Alman Belgelerinin Türkçeye çevrilme masraflarını karşılamak isteriz”, dedi. Greg Sarkissian bir sponsor bulmuştu. Daha sonra bu kişi ile tanışma şansına da sahip oldum. İsmi bende saklı İstanbul’lu çok sevgili bir Ermeni dost... Ragıp Zarakolu o sırada orada mı idi hatırlamıyorum. Ama sonuçta, Ragıp, “elime düzgün bir çeviri gelirse ben severek basarım”, dedi.
Çevirinin tamamlanması tam bir yılan hikayesine döndü. Kendilerinden izin almadığım için adını veremeyeceğim bazı profesyonel çevirmenler ilk çeviriyi yaptılar. Toros Sarian çevirilerin bazılarını kontrol etti ve ciddi çeviri hataları tespit etti. Birçok çeviriyi kendisi düzeltti ve ama kendi Türkçesinin yeterli olmadığını düşünerek, yaptığı düzeltmeleri benim kontrol etmemi istedi. Ben sınırlı bazı düzeltmeler yaptım ama konuya ayıracak vaktim yoktu. Tüm çeviriyi gözden geçirecek yeni çevirmen aradık. Doğan Akhanlı bu görevi üstlendi. Yapılmış çevirileri düzeltmek aslında yeni bir çeviri yapmaktan daha zordur. Sonra Doğan da kendi çalışmaları nedeniyle çeviriye ara verdi. Toros Sarian, Hamburg’da konu ile yeniden uğraşmaya başladı. İrfan Cura’dan yardım istedi. İrfan da bazı çevirileri düzeltti.
Sonuçta bu çevirileri alan Ragıp, yeni bir süreci daha başlattı. Wolfgang’ın Almanca kitabına yazdığı önsözü de, çeviri sürecine dahil etti. Türkçe kitaba yazdığı sonsözde, tüm bu süreci kendi gözüyle şöyle anlatıyor: “Öncelikle Alman belgelerinin girift ve arkaik diplomatik diliyle boğuşan çevirmen Zekiye Çebi'ye ve çevirilerin bir bölümünü bize sağlayan Taner Akçam'a teşekkür ederim. Amerika'da bulunduğum 2006 yılının bir bölümünü, iki çevirmenin dilinin ortaklaşmasıyla uğraşmakla geçirdim. Sevgili Yasemin Gedik, Doğan Akhanlı, Sait Çetinoğlu ayrı ayrı bütün metni gözden geçirdiler. Onlara ve yine katkı sunan İrfan Cüre ve Toros Saryan'a teşekkür borçluyum. Ve nihayet Sena Adalı bütün metni yeniden ele aldı ve son halini verdi. Ona da sonsuz teşekkürler.”
2005’den 2012’ye uzun bir zaman... Ragıp Zarakolu’nun tutuklanması üzerine, Sait Çetinoğlu yayınevine yardımcı olmak amacıyla devreye girdi ve kitabı yayına soktu. Kim bilir, eğer Ragıp tutuklanmasaydı belki kitap hala yayınlanmamış olacaktı.
Bana da, bu süreç boyunca emeği geçen tüm insanlara teşekkür etmek düşüyor. Bir son not ile: Burada yayınladığımız belgelerin son kontrolünü ve düzeltmelerini Serdar Dinçer yaptı. Bu nedenle buradaki belgelerin dili, kitapta yer alan belgelerden biraz farklı olabilir. Serdar’ın düzelttiği Türkçe metinlerin, hangi aşamaya ait olduğunu, bu karmaşık süreç nedeniyle tespit etmemiz imkansız ve çok da önemli değil.
Sonuçta, Alman belgelerinin Türkçeye kazandırılması büyük bir kazançtır. Bu kazanca bir de Serdar Dinçer’in kendi özgün çalışmalarını eklemek isterim. Serdar Dinçer de, yıllarca Alman arşivlerinde oldukça uzun ve özverili çalışmalar yaptı. Çalışma İletişim Yayınlarından bir kitap olarak yayınlandı. Ayrıca yüzlerce belge de ayrı bir CD olarak kitapla birlikte okuyucuların hizmetine sunuldu. Önümüzdeki süreçte tüm bu belgeleri Armenocide okuyucularına ulaştırmayı hedefliyoruz. Artık rahatlıkla söyleyebiliriz ki, Alman belgelerinin önemli bir kısmı Türkçe okuyucu ile buluşmuştur.