Buradaki Dışişleri Bakanı Halil Bey kararlı bir şekilde Ermenilerin zorla İslamiyet’e geçirilmesi konusunda önemli sayıda baskı yapıldığına ilişkin düşüncelerime kesinlikle karşı çıktı. Alt kademelerdeki memurlarca yapılan taşkınlıklarda ilgili suçlular cezalandırılmış.
Bakanın verdiği güvencelerle Kayzerlik Büyükelçiliği’ne çeşitli bölgelerden ve birbirinden bağımsız kaynaklardan tekrar tekrar ulaşan ve birbirine uyan raporlar arasında çelişki var.
Samsun Konsolos Yardımcısı Kuckhoff’un verdiği bilgiye göre, ki bu bilgi öbür taraflarca da doğrulandı, Karadeniz bölgesinin çeşitli ilçelerinde Ermenilerin kısmen ikna yoluyla, kısmen de tehditle geniş çapta İslam’a geçmeleri sağlanmış.
Ancak öbür yandan da çok sayıda Ermeni’nin, sürülmekten ve varlıklarına el konulmasından kurtulmak için kendiliğinden İslamiyet’e geçmeyi kabul ettikleri yerlerde bu süreç yetkilileri ikna etmemiş ve İslamiyet'e geçen bu kişileri yine de sürmüşler. Görünen o ki, toplu olarak İslam'a geçişin sürmesi sonucu, asıl hedef olan Ermeni halkının tamamen zararsız hale getirilmesi sürecinin boşa çıkarılmasından endişe edilmiş.
Bu olaydan bu yana daha başka, daha az göze çarpan bir yola başvuruldu.
Örneğin Adana Konsolosu Büge, geçen yılın Ekim ayında şehirdeki yetimhane müdürünün Hıristiyanlığın bir Osmanlı yetimhanesinde işi olmadığını, bu nedenle İslam’a geçmeyen Hıristiyan çocuklarının yetimhaneyi terk etmesi gerektiğini söylediğini bildirmişti. Bunun üzerine Hıristiyan çocuklar, muhtemelen İslam’a geçmiş 14 erkek çocuk hariç, yetimhaneyi terk etmişler.
Bunun dışında Ermeni patriği Aralık ayının ortalarında bana, Anadolu’da sürülen Ermeni ailelerinin eşi ölmüş ya da kayıp olan bayan üyelerinin, İslam’a yönlendirmek amacıyla, gruplar halinde Müslüman köylere dağıtıldığını iletti. Savaş Bakanlığı da orduda görevli tüm Ermenilerin İslam’a geçmesini ve Müslüman isimleri almalarını buyurmuş. Savaş durumundan dolayı asıl işlemler daha sonra yapılacakmış.
Ve nihayet burada, başkentte de Türkler tarafından Ermenilere din değiştirme konusunda çok sayıda baskı yapıldığı iddia ediliyor. Ancak İslamiyet’e geçenlerin sayısı buradaki Ermenilerin toplam sayısına göre oldukça az. Şimdiye dek güya 20 kadar Ermeni Müslümanlığı kabul etmiş, bunlar bilhassa Anadolu’da varlık sahibi olanlar ve dönme yoluyla bu varlıklarını kurtarmaya çalışanlarmış.